De kracht van je hersenen, plasticiteit

Moet ik het al weer anders doen?
 
We leven in de tijd van de digitale revolutie, innovatie door techniek gaat steeds sneller en heeft invloed op de inhoud van ons werk en de manier van (samen)werken. Van ons als persoon wordt daarom steeds nadrukkelijker verwacht dat wij snel mee veranderen.
 
Maar iets nieuws leren en je gedrag aanpassen aan een nieuwe situatie is nog niet zo gemakkelijk. Neem maar als simpele vergelijking dat je van baan verandert, de eerste weken moet je wennen aan de werkwijze van het nieuwe bedrijf en de nét even andere inhoud van het werk. De veranderingen van de digitale revolutie gaan nog veel verder dan een nieuwe baan en bovendien is het net alsof je elke paar maanden een nieuwe baan hebt.
 
Wat ik wil bekijken is hoe onze hersenen eigenlijk vastleggen wat we leren en hoe makkelijk we dan nieuwe dingen kunnen leren. 

Hoe werken mijn hersenen
 
Margriet Sitskoorn heeft verschillende boeken geschreven over de werking van onze hersenen. In het boek ‘Het maakbare brein’, beschrijft Margriet Sitskoorn hoe de hersenen inwendig werken.
 
Hersenen bestaan o.a. uit zenuwcellen, maar zenuwcellen zitten overal in ons lichaam, bijvoorbeeld op onze huid kunnen we er mee voelen. De zenuwcellen in onze hersenen heten neuronen. Zenuwcellen kunnen elektrisch geprikkeld worden en op basis daarvan zelf een actie doen, of een verbinding zoeken met een andere cel. De elektrische prikkels die op de zenuwcellen in onze hersenen worden afgevuurd komen vanaf onze zintuigen, oren, ogen, huid, etc., vervolgens zijn er neuronen die samenwerken om te bedenken welke actie er ondernomen moet worden, die actie wordt vervolgens weer ons lichaam ingestuurd naar de stem, een arm of wat dan ook. 
 
In de hersenen beïnvloeden zenuwcellen elkaar als ze geactiveerd worden door signalen. Via axonen verzenden ze signalen d.m.v. neurotransmitters en via dendrieten ontvangen ze deze signalen van elkaar. Zenuwcellen leggen onderling nieuwe verbindingen aan om efficiënter en gecombineerd een specifieke taak samen uit te voeren, zo ontstaan neurale netwerken.  Een neuraal netwerk kan dus een complexere taak uitvoeren. In verschillende delen van de hersenen worden neurale netwerken aangelegd voor specifieke taken, zoals bijvoorbeeld praten, bewegen, redeneren, genieten, enz.

Margriet Sitskoorn schrijft in ‘Het maakbare brein’: ‘Een zenuwcel heeft gemiddeld zo’n duizend synaptische verbindingen (rb: om signalen te verzenden) met andere zenuwcellen en kan zelfs tot honderdduizend verbindingen van andere cellen ontvangen. Het zijn met name deze verbindingen die door axonen en dendrieten gemaakt worden die de hersenen tot zo’n ongelooflijk complexe structuur maken.’

Als we een bepaalde handeling vaak doen of iets wat we willen leren vaker doornemen, zullen neurale netwerken een sterkere verbinding met elkaar aangaan. Er worden meer neuronen bij betrokken en de overdrachtssnelheid van signalen tussen de neuronen wordt verhoogt door o.a. myeline. We kunnen zo sneller informatie met elkaar in verband brengen, sneller denken en reageren.

Onze hersenen blijven ons hele leven nieuwe verbindingen maken op basis van wat we elke dag leren. Maar onze hersenen ruimen ook verbindingen op. Denk maar aan iets wat je vroeger heel goed kon, bijvoorbeeld skateboarden, als je dat jaren later weer probeert ben je heel wat van je vaardigheid kwijt. Synaptogese is de aanleg van nieuwe verbindingen en pruning is het weer opruimen van verbindingen. 

Het blijkt dat onze hersenen ons hele leven ook nieuwe hersencellen (neuronen) kunnen aanmaken, dat heet neurogenese. Het aanmaken en integreren van nieuwe cellen in bestaande neurale netwerken wordt positief beïnvloed door cognitieve stimulatie (concentratie, geheugen en plannen) en lichamelijke beweging.

Dus ik ben flexibel

Het totaal plaatje van je hersenen is dat ze plastisch en efficiënt zijn. Plastisch omdat je nieuwe dingen kunt leren en bestaande dingen kunt aanpassen. Efficiënt omdat de dingen die je vaak doen steeds beter in je  hersenen worden vastgelegd en de dingen die je niet meer doet langzaam in je hersenen worden afgebouwd.

Voor meer theorie kijk ook eens op Wikipedia naar neurale plasticiteit.

Het is natuurlijk wel wat groter

Er zit natuurlijk nog een groot gat tussen de werking van enkele neurale verbindingen en het gedrag wat wij uiteindelijk op basis van onze hersenen vertonen. In werkelijkheid zijn er miljoenen verbindingen actief, met allerlei verschillende functies. Daarnaast is er nog wel wat te zeggen over de snelheid van de plasticiteit (aanpasbaarheid) van onze hersenen. Hier ga ik in volgende blogs nog verder op in.

Meer weten

Hoe kan het nou dat mens allerlei dansstijlen heeft ontwikkeld en dat geen enkel dier daar ook maar een beetje bij in de buurt kan komen? Dat vindt ik zo wonderlijk, maar het geeft precies de kracht van onze hersenen aan. Daarover schreef ik een mooi verhaal in een recentere blog 'Baby's weten niks, gelukkig maar'.