Baby's weten niks, gelukkig maar

Experiment

Stel je een baby voor, zij is net geboren (ik doe eens niet alles vanuit mijn mannelijke perspectief). Als experiment leggen we haar in gedachten neer op een mooi zandstrand, vlak bij de zee. Wat gaat er gebeuren? Zij huilt, maar ze beweegt zelfs haar armen en benen nauwelijks, laat staan dat ze kan gaan kruipen. We zullen haar maar weer oppakken en nog een paar jaar helpen met opgroeien.

Maar stel je nu voor dat op datzelfde strand een ieniemienie zeeschildpadje net uit zijn ei kruipt. Wat gebeurt er? Dit kleine zeeschildpadje begint direct met haar flippers over het strand te kruipen, richting de zee. Ze weet precies wat ze moet doen en ze gebruikt haar lichaam zoals het bedoeld is. Eenmaal bij de branding zwemt ze de oceaan in. Beeld je eens in, die hele grote oceaan tussen Amerika en Azië, en dat zij daar dan zo heel klein en heel alleen in zwemt en gaat opgroeien. Wauw.

Vanuit dit gedachte experiment ga ik het in deze blog hebben over de mogelijkheid om te leren en je aan te kunnen passen.

Met leren kom je verder

De vergelijking hierboven gaat over een dier dat direct klaar is om alles te kunnen doen wat het moet doen om te overleven. Een mens heeft daar veel langer voor nodig. Er zijn andere dieren die er ook wat langer over doen, daar kun je al uit opmaken welke dingen meer tijd kosten om te leren.

Een zebra jong loopt ongeveer één jaar met zijn moeder mee. Het jong leert in die tijd de veiligheid van de kudde, de trek en de seizoenen kennen. Daarna is zij klaar om het zelf te doen.

Een leeuwenwelp heeft een paar jaar nodig om volwassen te worden. Zij moet namelijk veel meer leren; de tactiek van de aanval in samenwerking met de andere leden van de groep en uiteindelijk het doden van de prooi. Best complex.

Nu even terug naar de mensenbaby op het strand. Een mensenbaby moet zelfs eerst nog ontdekken dat ze handen en voeten heeft. Elke ouder kent wel de tijd dat je dochter of zoon zijn voeten weet te vinden, ze trekken dan de hele dag de sokjes uit. Maar let op! Het verschil met de zeeschildpad is dus dat wij bij de geboorte nog niet eens weten dat we handen en voeten hebben. Dat lijkt onhandig, maar doordat er in onze hersenen niks voorgeschreven is over hoe we die handen en voeten moeten gebruiken kan de mens uiteindelijk de meest fantastische dansen bedenken en uitvoeren. Het nadeel bij de geboorte wordt dus volledig voorbijgestreefd door de mogelijkheid die onze hersenen bieden om het daarom helemaal zelf in te vullen.

Het begint met een onbeschreven blad

Bij de geboorte van mijn eigen kinderen heb ik, net als waarschijnlijk wel meer ouders, het beeld gehad dat de hersenen van mijn kinderen na de geboorte een onbeschreven blad waren, een volledig blanco A’4tje. Zeker de eerste anderhalf jaar na de geboorte wordt dat blanco A’4tje elke dag met steeds meer nieuwe informatie volgeschreven. Door observeren met ogen en oren begint zich langzaam informatie in hun hersenen op te slaan. Ze leren hun handen en voeten gebruiken, ze leren praten, ze leren samen spelen, ze leren moeilijke vakken op school, ze leren zich zelf te ontwikkelen, ze krijgen een mening, ze worden een ‘iemand’ en ze nemen deel in meerdere sociale groepen.

Als je bedenkt dat alle leerprocessen in hetzelfde brein plaats vinden, is het dan zo gek om te denken dat een groot deel van ons persoontje als een blanco A’4tje begint. Niet negatief bedoeld, maar juist heel mooi, alles ligt namelijk nog open om je eigen ‘ik’ te worden. Met de juiste voorbeelden uit je omgeving, met vormen van eigen ideeën en veel oefening hebben we dus de kans ons eigen brein te laten uitgroeien tot iets bijzonders. Of dat nou is als danser, wetenschapper of politicus, of als de beste moeder of vader van de wereld. Al onze kennis, kunde, persoonlijkheid en gedrag worden daar, op dat A’4tje bijgeschreven.

We passen ons aan aan de situatie waarin we opgroeien

Kinderen anno 2018 groeien op met de smartphone. Kleine kinderen gaan vervolgens opa en oma uitleggen hoe ze die dingen moeten gebruiken. Voor het kleine kind, met de snel lerende hersenen, is een smartphone de standaard, voor het tragere brein van opa en oma is het hard werken om deze nieuwe techniek te leren begrijpen.

Een adoptiekind uit China dat vanaf haar eerste levensjaar in Nederland opgroeit is op haar 20’ste helemaal een Nederlands kind geworden. Niet alleen in taal, maar ook in denken en doen. Zet je dit adoptiekind op haar 20’ste midden in de Chinese cultuur, dan is die net zo vreemd voor haar als voor een andere willekeurige Nederlander. Haar blanco A’4tje is in de loop der jaren volledig volgeschreven met Nederlandse ‘teksten’.

Een mens met dezelfde eigenschappen als ons leefde 2000 jaar geleden tussen in het Romeinse Rijk. In 1911 had de mens pas de hele wereld 'ontdekt' met de zuidpool als laatste grote uitdaging. Nu in 2018 bezitten we enorm veel kennis en maken we gebruik van enorme hoeveelheden slimme technologie. De mens wordt blijkbaar niet warm of koud van de grote verschillen in zijn omgeving is, hij past zich continue aan. Sterker nog de mens creëert de meeste veranderingen zelf, en in een steeds hoger tempo.

Hoe bizar de aanpassing van een nieuw mensje aan zijn omgeving kan zij geeft het verhaal van de kippenjongen Sujit Kumar weer. Een jongen uit India die zo vaak in het kippenhok werd opgesloten in zijn jeugd dat hij het gedrag van de kippen is gaan imiteren. Zijn ouders hadden moeite met zijn opvoeding, en sloten hem daarom steeds op.

Wat is menselijk gedrag?

Het laatste voorbeeld hierboven laat zien dat we als mens bij de geboorte in ons brein zelfs geen enkele aanwijzing mee krijgen hoe we ons als mens moeten gedragen. We kunnen alleen maar beginnen met gedrag te kopiëren van dat wat er om ons heen is. Het feit dat we ons 'als mensen zo gedragen als mensen zich gedragen' begint NIET met een aanwijzing van 'zo moet je je als mens gedragen'. Om tot 'menselijk gedrag' te komen moeten we domweg samen leven als soortgenoten en elkaar aan spreken op wat we 'normaal' vinden. Nou gelukkig kunnen we dat wel, zie de 7 motivators van het menselijke basis systeem.

Het menselijke basis systeem

Als je zo een en ander optelt komen we tot een menselijke ‘basissysteem’ waarmee wij allemaal van start gaan.

Maar wacht eens! Als je van scratch af aan alles zelf in je hoofd moet opbouwen dan kost dat toch enorm veel tijd en energie. Er moet dus óók nog iets zijn dat je daarbij motiveert, anders red je het nooit om het meest succesvolle dier te worden.

Gelukkig hebben we daarvoor twee algemene drijfveren mee gekregen. De eerste is onze aangeboren nieuwsgierigheid. Kinderen willen alles ontdekken, en ze vragen ons de oren van het hoofd, om gek van te worden. De tweede drijfveer is dat we altijd willen doen wat de ander ook doet, we kopiëren elkaars gedrag. Als het oudere zusje staat te dansen, dan gaat het jongere broertje of zusje mee doen.

Bovenop deze algemene drijfveren hebben we nog 7 soorten motivatie. Deze 7 motivaties worden meestal onze 7 zonden genoemd. Maar in mijn blog over dit onderwerp kun je lezen dat het eigenlijk aspecten zijn die ons motiveren, alleen als we daar in doorslaan kun je het zonden noemen. Bijvoorbeeld woede klinkt negatief, maar als het woede is om onrecht in de groep of maatschappij, dan is het een heel krachtige motivatie. Als je maar de balans weet te bewaken en niet doorslaat naar fysiek geweld.

De slimme evolutie

Het bijzondere is dus dat de evolutie in eerste instantie dieren als het zeeschildpadje maakte die direct kant en klaar zijn, maar om het sterkste dier op aarde te maken levert de evolutie een dier af met minimale informatie van wat zij/hij moet gaan doen! 

Nu wordt ook duidelijk hoe groot eigenlijk de verantwoordelijkheid van ouders, familie, de school en de maatschappij als geheel is. Wij vormen elkaar en onze kinderen, en niks anders.

De primaire taak die de mens vanuit de evolutie dus heeft meegekregen is dat we elkaar de hele dag moeten vertellen hoe we ons moeten gedragen en wat we moeten doen. Nou dat kunnen we wel! ;-)  En daarmee zegt de evolutie eigenlijk ook; 'ik ben er klaar mee, zoeken jullie het nu verder zelf maar uit'.

Ja, ik vindt het briljant.